Phan tả diệp là gì? Có công dụng gì trong trị táo bón?
Phan tả diệp có tên khoa học là Cassia angustifolia Vahl, Cassia angustifolia Delile, thuộc họ Vang Caesalpiniaceae. Phan tả diệp là cây thuốc được mọc hoang hoặc trồng tại Ấn Độ và một số nước nhiệt đới ở châu Phi. Hiện nay, Phan tả diệp vẫn còn là cây thuốc cần phải nhập khẩu bởi Việt Nam chưa trồng được sản lượng lớn cây thuốc này.
Người ta sử dụng lá của cây Phan tả diệp để làm thuốc.
Phan tả diệp là vị thuốc Đông y, có vị cay đắng và có tính đại hàn, quy kinh đại tràng. Do đó công dụng đặc trưng của vị thuốc này chính là kích thích tiêu hóa, tăng nhu nhuận đại tràng.
Theo y học cổ truyền, Phan tả diệp có tác dụng thanh tràng thông tiện, do chúng có tính đại hàn nên có khả năng thanh nhiệt tích tụ tại đại tràng, giảm bí kết khi đại tiện. Ngoài ra, Phan tả diệp còn có công dụng kiện vị tiêu thực. Chính nhờ tác dụng nhu nhuận đại tràng, tăng nhu động đường tiêu hóa nên chúng giúp cho tiêu hóa tại dạ dày hiệu quả hơn. Khi thức ăn đã được xử lí tại dạ dày, chúng được đẩy xuống đường ruột. Tại đây, nhu động ruột sẽ tác động liên tục vào các chất dinh dưỡng để tạo điều kiện cho các nhung mao ruột hấp thu dinh dưỡng. Do vậy, thời gian tồn tại của thức ăn tại đường tiêu hóa được rút ngắn phù hợp nên tránh được tình trạng thức ăn tích trệ gây đầy trướng bụng khó tiêu, chán ăn. Tác dụng chủ yếu của Phan tả diệp là tập trung trên đường tiêu hóa và đây chính là vị thuốc rất hay được sử dụng để điều trị táo bón.
Theo y học hiện tại, trong Phan tả diệp có chứa hoạt chất có tên là aloeemodin dianthrone glycozit. Đây là hoạt chất có khả năng gây xổ mạnh cùng với một số anthranoid có chứa trong vị thuốc này cũng có khả năng gây xổ. Tác dụng này có thể được giải thích như sau: các anthranoid dạng kết hợp khi đi vào trong đường tiêu hóa, chúng tiết xúc với các thành phần có trong ruột, đặc biệt là enzym tiêu hóa, các vi khuẩn, do đó chúng bị thủy phân thành dạng aglycon tự do. Chính aglycon là thành phần mang lại tác dụng, trực tiếp kích thích lên thành ruột, hệ thần kinh tại ruột, từ đó gây tăng nhu động ruột, giảm hấp thụ nước từ chất thải đến ruột. Do đó làm tăng đáng kể lượng nước trong chất thải, làm tăng chất nhầy trên thành ruột, giảm ma sát giữa chất thải và ruột. Đồng thời, nhu động ruột thúc đẩy phân đi xuống phía hậu môn và ra ngoài. Với một loạt các tác dụng trên, Phan tả diệp giúp điều trị táo bón hiệu quả.
Tuy nhiên công dụng của Phan tả diệp rất phụ thuộc vào liều. Do hoạt chất trong vị thuốc có tác dụng tương đối mạnh nên chỉ cần một liều không quá cao đã có thể gây xổ. Tùy theo mục đích điều trị mà sử dụng Phan tả diệp với các mức liều khác nhau.
- 1 gam tới 2 gam có tác dụng tăng cường tiêu hóa, kiện vị.
- 3 gam tới 4 gam có tác dụng nhuận tràng.
- 4 gam tới 12 gam có tác dụng gây xổ.
Những công năng ưu việt của phan tả diệp ngoài táo bón
Ngoài tác dụng đặc trưng trên thì Phan tả diệp còn có một số công năng khác như:
- Phan tả diệp có khả năng ức chế sự phát triển của một số loại vi khuẩn và nấm trên da nên có khả năng điều trị một số bệnh nấm ngoài da. Phan tả diệp còn có tác dụng cầm máu trong trường hợp chảy máu ngoài da cấp tính.
- Trên hệ tiết niệu, Phan tả diệp có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, thanh lợi tiểu tiện, phù hợp điều trị trong một số trường đái rắt, đái buốt, nước tiểu vàng đỏ.
- Đối với những người muốn giảm cân thì việc sử dụng Phan tả diệp có thể giúp họ đạt được mục tiêu cân nặng. Bởi sự tăng nhu động ruột, giảm thời gian tiếp xúc của chất dinh dưỡng với thành ruột, điều này sẽ giúp cho chị em vấn có thể ăn ngon những không sợ tăng cân.
- Nhờ tính đại hàn, thanh nhiệt và thanh lọc cơ thể, uống Phan tả diệp còn làm giảm tình trạng mụn nhọt.
Những đối tượng nên sử dụng phan tả diệp
- Những người đang gặp tình trạng rối loạn tiêu hóa, đầy trướng bụng, khó tiêu.
- Những người có cảm giác nóng trong ruột, khô ruột, bí tắc đại tiểu tiện, tiểu rắt, tiểu buốt, tiểu ít, nước tiểu vàng đỏ, táo bón.
- Những người bị mụn nhọt.
Những đối tượng không nên sử dụng phan tả diệp
- Do tác dụng của phan tả diệp mạnh nên chúng không thích hợp đối với những người có cơ thể mệt mỏi, yếu, hư nhược.
- Không sử dụng phan tả diệp cho phụ nữ có thai bởi Phan tả diệp có thể kích thích làm co bóp cơ trơn tử cung, làm tăng nguy cơ sảy thai.
- Không sử dụng phan tả diệp cho phụ nữ sau khi sinh.
- Không sử dụng phan tả diệp cho phụ nữ trong thời kì kinh nguyệt vì có thể làm tăng lượng kinh nguyệt và gây đau bụng cho chị em.
- Không sử dụng phan tả diệp cho người bị viêm đại tràng mạn tính, người đang có tiêu chảy, kiết lị.
Một số cách sử dụng phan tả diệp chữa táo bón
Một số bài thuốc chữa táo bón bằng phan tả diệp có thể áp dụng như sau:
Phan tả diệp khô:
- Sử dụng khoảng 3 gam đến 6 gam, trường hợp táo bón nặng có thể sử dụng tới 10 gam Phan tả diệp khô, đun sôi khoảng 50ml đến 100ml, đổ vào bình chứa sẵn Phan tả diệp khô, để khoảng 5 đến 10 phút rồi uống trực tiếp. Nên uống lúc còn nóng để đạt hiệu quả. Phương pháp này thường áp dụng cho các thể táo bón nhẹ.
Một số bài thuốc kết hợp:
Nguyên liệu:
- Phan tả diệp khô: 6 gam
- Chỉ thực: 6 gam
- Hậu phác: 9 gam
Sau đó trộn lẫn các nguyên liệu này với nhau, cho vào trong một bình hoặc ấm kín, tiến hành đun sôi trong 30 phút đến vài giờ, gạn lấy nước thuốc sắc để uống trực tiếp, nên uống lúc còn ấm.
Nguyên liệu:
- Phan tả diệp khô: 5 gam
- Đại hoàng: 9 gam
- Trần bì: 4 gam
- Hoàng lien: 3 gam
- Đinh hương: 3 gam
- Sinh khương: 3 gam
Sau đó trộn lẫn các nguyên liệu này với nhau, cho vào trong một bình hoặc ấm kín, tiến hành đun sôi trong 30 phút đến vài giờ, gạn lấy nước thuốc sắc để uống trực tiếp, nên uống lúc còn ấm. Bài thuốc này áp dụng để trị táo bón do nóng trong.
Nguyên liệu:
- Phan tả diệp khô: 12 gam
- Thảo quyết minh: 16 gam
- Nhân trần: 12 gam
- Cam thảo: 6 gam
Sau đó trộn lẫn các nguyên liệu này với nhau, cho vào trong một bình hoặc ấm kín, tiến hành đun sôi trong 30 phút đến vài giờ, gạn lấy nước thuốc sắc để uống trực tiếp, nên uống lúc còn ấm. Bài thuốc này áp dụng để trị táo bón do khô ruột, phân khô cứng.
Một số lưu ý khi sử dụng phan tả diệp
- Phan tả diệp là vị thuốc tương đối mạnh, bên cạnh hiệu quả của chúng, cũng cần phải thận trọng khi sử dụng Phan tả diệp để điều trị bệnh.
- Nên sử dụng Phan tả diệp với mức liều đã khuyến cáo trong bài thuốc để tránh tác dụng phụ như tiêu chảy, xổ khi trị táo bón.
- Không nên lạm dụng Phan tả diệp để trị khó đi đại tiện. Nên kết hợp với chế độ ăn uống hợp lí để giải quyết tận gốc bệnh táo bón. Phan tả diệp chỉ nên được coi là phương pháp điều trị triệu chứng, trong trường hợp cấp. Sử dụng Phan tả diệp quá nhiều sẽ gây ra một số bệnh lí ở đường ruột như giảm chức năng tiêu hóa của đường ruột, thường xuyên bị tiêu chảy, suy dinh dưỡng, tăng nguy cơ viêm đại tràng mạn tính.
- Nên xem xét kĩ lưỡng đối tượng được sử dụng Phan tả diệp và những đối tượng không nên sử dụng Phan tả diệp để tránh nguy cơ có thể xảy ra.
- Khi sử dụng Phan tả diệp, nên sử dụng đúng cách. Đồng thời nên sử dụng nước sắc hay nước hãm Phan tả diệp khi còn nóng để giữ được hiệu quả điều trị.
Một số câu hỏi thường gặp
Phan tả diệp nên mua ở đâu?
Phan tả diệp hiện nay chưa được trồng trọt rộng rãi ở Việt Nam mà đây vẫn là loại cây cần phải nhập khẩu từ nước ngoài. Vậy nên khi mua Phan tả diệp, người mua nên tìm kiếm địa chỉ bán thuốc uy tín để mua đúng loại thuốc đảm bảo chất lượng như nhà thuốc Lưu Anh, Nhà thuốc Ngọc Anh,… Người mua có thể mua thuốc trực tiếp tại nhà thuốc hoặc mua trực tuyến thông qua trang web của nhà thuốc bằng cách chat qua khung chat, liên hệ qua số điện thoại. Nhà thuốc có dịch vụ cung cấp thuốc tận nơi rất thuận tiện cho khách hàng.
Trẻ sơ sinh có sử dụng được phan tả diệp không?
Phan tả diệp là loại thuốc xổ mạnh. Trẻ sơ sinh là cơ thể chưa thực sự hoàn chỉnh. Lúc mới sinh, đường ruột chưa được làm quen với một số loại chất khó tiêu, chất gây kích ứng mạnh, enzym tiêu hóa không đầy đủ, không đạt tác dụng tối đa, đồng thời hệ vi khuẩn đường ruột còn nghèo nàn. Việc sử dụng Phan tả diệp cho trẻ sơ sinh không những không có hiệu quả mà còn gây hại cho đường tiêu hóa của trẻ. Bởi hoạt chất trong Phan tả diệp không được biến đổi nhờ men tiêu hóa và hệ vi khuẩn chí để tạo thành chất có hoạt tính, nên không tăng nhu động ruột. Các thành phần khác trong vị thuốc này có thể gây độc với cơ thể trẻ, thậm chí gây tổn thương trực tiếp lên đường tiêu hóa của trẻ, để lại di chứng về sau.
Khi trẻ bị táo bón, nên lựa chọn các biện pháp khác an toàn để điều trị như thay đổi chế độ ăn cho mẹ, sử dụng mật ong,… hoặc tham khảo ý kiến tư vấn của bác sĩ trong trường hợp trẻ bị táo bón nặng.
Sử dụng phan tả diệp lâu dài có ảnh hưởng đến sức khỏe không?
Phan tả diệp là loại thuốc điều trị táo bón hiệu quả. Tuy nhiên việc lạm dụng Phan tả diệp, sử dụng Phan tả diệp kéo dài lại gây hại cho sức khỏe, như:
- Phan tả diệp có tác dụng kích thích tiêu hóa nhưng làm tăng tốc độ di chuyển của thức ăn trong đường tiêu hóa, giảm thời gian lưu của thức ăn tại ruột, giảm thời gian hấp thu dinh dưỡng từ thức ăn vào thành ruột. Vậy nên khi sử dụng kéo dài, có thể gây ra giảm cân, thiếu dinh dưỡng, suy dinh dưỡng, thiếu máu, loãng xương,…
- Phan tả diệp giảm hấp thu nước từ thức ăn, tăng lượng nước thải ra ngoài cơ thể. Nếu không bổ sung đủ nước qua đường uống, Phan tả diệp sử dụng lâu có thể làm cho cơ thể bị mất nước, trở nên háo nước.
- Khi dùng kéo dài Phan tả diệp, cơ thể sẽ tự kích hoạt khả năng thích ứng với điều kiện kích thích nhu động ruột từ Phan tả diệp. Điều này sẽ làm cho tình trạng táo bón trở nên nặng hơn. Đòi hỏi phải sử dụng Phan tả diệp ở mức liều cao hơn mới có hiệu quả. Từ đó làm giảm dần và mất chức năng đường tiêu hóa.
- Với những điểm bất lợi trên, người dùng nên hạn chế sử dụng Phan tả diệp. Chỉ sử dụng Phan tả diệp trong trường hợp cần thiết. Khi sử dụng nên dùng ở mức liều thấp nhất có thể để vừa hiệu quả vừa đảm bảo an toàn.
